W wyniku decyzji Stołecznego Konserwatora Zabytków i Miasta Stołecznego Warszawy, osiedle Miasto Ogród Sadyba powiększyło się o ponad 130 zabytków. Rozsiane są po całej Sadybie – w sumie można je spotkać na 29 ulicach. Najwięcej zabytkowych domów leży wzdłuż reprezentacyjnych przedwojennych ulic: Okrężnej, Morszyńskiej, Orężnej, Goraszewskiej i Klarysewskiej.

Powojenne domy też

Pewne zaskoczenie może budzić to, że za zabytek uznano również domy powstałe po wojnie, w młodszej, zachodniej części osiedla. W ten sposób wpis do ewidencji zabytków otrzymały całe ciągi domów przy Zelwerowicza, Zdrojowej, Kołobrzeskiej i Fucika.

Wpisanie powojennych nieruchomości do ewidencji zdziwi zapewne tych, którzy przywykli uznawać za zabytek nieruchomości zachowane przez co najmniej kilka pokoleń. Za cezurę zwykło się przyjmować II. wojnę światową. Nowa ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2010 r. definiuje jednak zabytek znacznie szerzej. Obecnie zabytkiem jest „nieruchomość (np. pojedynczy budynek, cmentarz, historyczny układ urbanistyczny) albo rzecz ruchoma (np. dzieło sztuki użytkowej, obraz, rzeźba, znalezisko archeologiczne), ich części lub zespoły rzeczy, które są dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowią świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, a których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na swoją wartość artystyczną, naukową lub historyczną”.

W nowej definicji zabytku nie ma mowy o cezurze czasowej, takiej jak II wojna światowa, a jedynie o „minionej epoce bądź zdarzeniu”. Taki przynajmniej był zamysł tworzenia nowej definicji zabytku i tak pierwotnie przedstawiali go urzędnicy odpowiedzialni za ochronę zabytków. Ostatnio wprawdzie krajowy konserwator zabytków, a za nim mazowiecki, zapowiadają zmianę w interpretacji ustawy i wykreślenie z gminnych ewidencji zabytków wszystkich obiektów kultury współczesnej, czyli powojennej, ale jak na razie zapowiedzi realizowane są tylko wobec najbardziej atrakcyjnych dla deweloperów działek w ścisłym centrum miasta.    

Dwa rodzaje zabytków

Wpisanie kolejnych domów do gminnej ewidencji zabytków nie oznacza, że stały się zabytkami na równi z Wawelem i warszawską Starówką. Tylko kilka z nich objętych jest bowiem taką samą co one ochroną ścisłą. To nieruchomości wpisane do rejestru zabytków. Od lat ich liczba nie zmieniła się – do takich „super” zabytków na Sadybie należą: Fort IX „Dąbrowskiego” przy Powsińskiej i dom przy Jodłowej 18 (oba wpisane do rejestru 1 lipca 1965 r.), dom przy Goraszewskiej 7 (wpisany 27 grudnia 1991 r.), oraz układ urbanistyczny Miasto Ogród Czerniaków (wpisany 12 grudnia 1993 r.).

Reszta – czyli dziś już ponad 200 domów (o ponad 130 więcej niż jeszcze w 2006 r.) – to nieruchomości spełniające cechy zabytku, ale chronione nieco mniej rygorystycznie. Ich właściciele muszą każdorazowo uzyskiwać zgodę Konserwatora Zabytków na ich przebudowę. W przypadku Miasta Ogrodu Sadyba wymóg ten niewiele zmieni – całe bowiem osiedle i tak podlega bowiem nadzorowi konserwatora ze względu na wpisanie go do rejestru zabytków w kategorii „zabytkowy układ urbanistyczny”. Każda przebudowa i remont na Sadybie wymagają zatem zgody Stołecznego Konserwatora Zabytków.

Potencjalne korzyści

Wpis danego obiektu do ewidencji zabytków może jednak prowadzić do uzyskania przez właściciela pewnych istotnych uprawnień i korzyści. Gdyby zgodził się zmienić status swojego domu i przenieść go z „ewidencji” do „rejestru”, wówczas – poza nieco większymi wymogami dot. ochrony zabytku - mógłby liczyć na gminne dopłaty do remontu. Oczywiście, o zmianie statusu decyduje konserwator, ale wystąpić o taką zmianę może nie tylko urzędnik czy organizacja społeczna, ale również sam właściciel.

Zobacz czy jesteś na liście

Oto pełna lista nieruchomości (domów) z Miasta Ogrodu Sadyba, wpisanych do gminnej ewidencji zabytków i proponowanych do objęcia szczególną ochroną w procedowanym obecnie projekcie planu miejscowego. (Po nazwach ulic następują numery nieruchomości)

Buska 9

Chochołowska 4, 6        

Cześnika 12, 14, 16, 18

Czyżewska 6

Fucika 3, 5, 7, 9, 11, 13, 15, 17

Godebskiego 9, 10, 12, 14, 16, 29

Goraszewska 3, 4, 11, 15, 16, 19, 21, 24, 25, 28, 30, 31

Iwonicka 34, 40

Jodłowa 10A, 11, 12, 25, 27, 28, 42

Kąkolewska 1, 3, 3a, 4, 6

Klarysewska 8, 8A, 10, 11, 12, 17, 19, 26, 28, 30, 32, 55, 59, 60

Kołobrzeska 5, 7, 9, 11, 13, 15, 17, 19, 21, 23, 25, 27, 29, 31, 33, 35

Koronowska 7

Morszyńska 1-3-5-7, 9, 11, 17, 17A, 19, 21, 23, 24, 24A, 25, 27, 29, 33, 35, 35A, 37, 39, 41D, 41E, 41F, 41G, 49, 57, 71,

Okrężna 4, 5, 5A, 7, 10, 10A, 14, 14A, 17, 19, 22, 24, 26, 26A, 28, 28A, 30, 32, 34, 36, 46, 48, 50, 54, 54A, 58, 60, 64, 66, 67, 68, 69, 71, 73, 75, 77, 78, 93, 95, 97, 113, 115, 117, 119, 121, 123

Orężna 1, 7, 7A, 9, 10, 12, 13, 15, 15A, 17, 18, 19, 20, 22, 23, 24, 25, 25A, 26, 27/29, 28, 30, 32, 38, 40, 44,  

Pl. Rembowskiego 8

Powsińska 17, 24A, 24B, 24C, 26, 36

Sobolewska 9

Solankowa 9, 21

Św. Bonifacego 76, 78, 102, 135, 137, 139, 141, 152

Waszkowskiego 2, 6

Zaciszna 2A, 2B, 2C, 2D, 2E, 2F, 3, 5

Zalew 3, 5

Zakręt 1A, 4

Zdrojowa 55, 57, 59, 61, 63, 65, 67, 69

Zelwerowicza 15, 22, 24, 26, 28, 30, 32, 34, 36

Zielona 17, 38, 39, 40, 44

Żegiestowska 3, 15