Każda okazja jest dobra do piknikowania, ale ta jest szczególna. 100 lat temu pojawiła się po raz pierwszy warszawska Sadyba. Na mapie - 26 kwietnia 1923, kiedy Ministerstwo Robót Publicznych zatwierdziło plan zabudowy Miasta Ogrodu Czerniaków. A z nazwy – miesiąc wcześniej, 27 marca 1923, kiedy oficerowie Sztabu Generalnego Wojska Polskiego założyli Spółdzielnię Budowlano-Mieszkaniową „Sadyba”. Nazwa spółdzielni dała z czasem nazwę całemu osiedlu.

Jak szacują w ulotce społecznicy z Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Miasto Ogród Sadyba, od tamtych czasów udało się zrealizować zaledwie jedną trzecią pierwotnej wizji  miasta ogrodu. Plany pokrzyżowała wojna. Jeśli spojrzeć na oryginalną mapę, to nie powstały ratusz, teatr i kościół. Próżno też szukać przedwojennych domów po zachodniej stronie osiedla (z wyjątkiem kilku ulic), albo słynnych okolnic, czyli domów ustawionych na planie koła, które po 1924 wymyślił arch. Oskar Sosnowski.

Przetrwało za to kilkadziesiąt willi i kamienic, Jeziorko Czerniakowskie, zieleń. Przetrwał też duch tego miejsca – aktywni mieszkańcy, którzy tworzą lokalną społeczność.  Od kilkunastu lat organizują doroczne festiwale w prywatnych ogrodach i na publicznych skwerach. Robią też bardzo popularne pchle targi oraz nawiązujące do przedwojennej tradycji bale oficerskie i turnieje tenisa ziemnego. I właśnie ci mieszkańcy znów podjęli wyzwanie – z okazji 100-leci Sadyby zorganizowali weekend wspólnej zabawy.

100-latka na 100-lecie

Obchody 100-lecia Sadyby rozpoczną się 22 i 23 kwietnia na Skwerze Ormiańskim. Na ten jeden weekend lokalnym społecznikom udało się wynająć stojący tam pawilon zwany Międzypokoleniowym Miejscem Spotkań. To nazwa projektu i zarazem obiektu, który wygrał w budżecie obywatelskim. Pawilon wciąż czeka na oficjalne otwarcie i na docelowego zarządcę – Zarząd Zieleni, który administruje budynkiem, obiecał, że do końca pierwszego kwartału rozpisze konkurs na operatora dla organizacji pozarządowych. Konkursu wciąż nie ma, ale mieszkańcy Sadyby będą przynajmniej mogli przez dwa dni oswoić nowy obiekt. - Póki co dyrektor Zarządu Zieleni, Monika Gołębiewska-Kozakiewicz, zgodziła się wynająć ten obiekt na ten jeden weekend - mówi Jerzy Piasecki, prezes Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Miasto Ogród Sadyba, który koordynuje program obchodów.

Jakie są największe atrakcje obchodów? – Ja najbardziej czekam na rozmowę ze 100-letnią Marią Mostowską, żywą historią tego osiedla, która potrafi barwnie i ze szczegółami opowiadać o początkach Sadyby. A przeżyła tu 96 lat, więc zna praktycznie wszystko – mówi Piasecki. Wywiad z jubilatką ma odbyć się na żywo, ale za pośrednictwem Internetu, w niedzielę o 13.15. - Ciekaw jestem też spojrzenia na historię ze strony młodego pokolenia – o tym, skąd się wzięła Sadyba opowie historyk sztuki, Mikołaj Krupa – dodaje. – Krótko przejdę przez najważniejsze punkty w rozwoju Sadyby. Być może nowością dla niektórych będą dzieje "własności żydowskiej" za Jeziorem (Czerniakowskim – przyp. red.) – mówi nam prowadzący wykład. Jak czytamy w programie, jego wystąpienie przewidziane jest na niedzielę o 11.15.

Główny organizator wydarzenia podaje też jako atrakcję samą atmosferę sąsiedzkiego święta. – Samo spotkanie się sąsiadów w wyjątkowym miejscu, wśród zieleni, przy herbacie czy kawie, z muzyką i śpiewem, to coś, co jest wyjątkowe w dużym mieście, coś czego nie da się ot tak zaprogramować – mówi Piasecki. Nawiązuje tym samym do pikniku, który ma trwać przez cały czas trwania obchodów zarówno wewnątrz pawilonu parkowego jak i na zewnątrz. Śpiewać ma natomiast lokalny zespół mieszkanek o nazwie Sadyba Śpiewa. – Będziemy śpiewać Starszych Panów. Ale nie sami, razem z sąsiadami – zapowiada szefowa zespołu, Małgorzata Terlecka. Biesiadny koncert przy piknikowym stole zaplanowany jest o 18.00 w sobotę, 22 kwietnia. -

Dużo historii

Jak widzimy w programie udostępnionym nam przez organizatorów, atrakcji jest oczywiście więcej. Jeśli ktoś chciałby dowiedzieć się trochę więcej o historii Sadyby, to powinien – poza wspominanymi punktami programu – zjawić się w niedzielę, 23 kwietnia o 17.30. O kresowych uzdrowiskach, od których wywodzą swe nazwy najważniejsze ulice starej Sadyby, opowie wtedy były mieszkaniec osiedla, historyk-krasomówca Tomasz Kuba Kozłowski z Domu Spotkań z Historią.

Też w niedzielę, ale wcześniej, w samo południe, wystartuje wystawa malarstwa Stanisława Czajkowskiego, wybitnego artysty młodej Polski, mieszkańca Bloku Oficerskiego, Malarz ten został uwieczniony m.in. jako jedna z postaci „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego, książki będącej pozycją obowiązkową na polskiej maturze od dziesiątek lat. Specjalnymi gościniami wystawy będą Wiesława Parysek i Ewa Żmudzka, które będą wspominać wuja.

Wokół pawilonu MMS będzie można też podziwiać stare zdjęcia Sadyby, pochodzące z archiwów mieszkańców. Historia nie będzie jednak tylko na poważnie. W programie przewidziano również warsztaty dla dzieci wykorzystujące historyczne zdjęcia Sadyby. Dzieci będą też uczestniczyć w warsztatach architektonicznych, budując swoje własne miasto ogród.

Muzyka i… balon

Cichą, ale za to najbardziej widoczną atrakcją imprezy na Sadybie będzie z pewnością balon. Nie będzie latał swobodnie, lecz unosił się nad boiskiem szkoły podstawowej nr 115 przy Okrężnej. Już był w tym miejscu przed kilkoma laty i wzbudził prawdziwą sensację. Widoki z góry będzie można podziwiać w towarzystwie mistrza świata w baloniarstwie, Jacka Bogdańskiego. Loty zaplanowane są na sobotę, od 16 do 17.30.

Są też atrakcje, które – odwrotnie do balonu - będą mało widoczne, ale za to głośne. Z gramofonem i stosem płyt winylowych zjawi się na Skwerze Ormiańskim Mieczysław Stoch, posiadacz największej w Polsce i Europie kolekcji płyt winylowych, liczącej ponad 40 tys. pozycji, a prywatnie mieszkaniec Sadyby  i wujek (brak ojca) słynnego polskiego skoczka na nartach, Kamila Stocha. W niedzielę od 16.00 do 17.30 szykuje wspomnieniowy koncert życzeń. – Chcę skupić się na osobach związanych z Sadybą. Jeremi Przybora, Jacek Cygan, Elżbieta Dmoch z Dwa Plus Jeden, Marek Kościkiewicz z De Mono, Włodzimierz Nahorny, czy Krzysztof Jakowicz. Nazwisk jest znacznie więcej. Problem raczej nie w tym, kogo wybrać, ale jaką nadać temu narrację – mówi Stoch.

Co dokładnie stało się 100 lat temu na Sadybie

Tak jak wspomnieliśmy, historyczne urodziny Sadyby przypadają 26 kwietnia. Tego dnia w 1923 roku Ministerstwo Robót Publicznych zatwierdziło plan zabudowy Miasta Ogrodu Czerniaków (obecna stara Sadyba). To był przełom, ale inny niż można dziś przypuszczać. Od tego momentu nie ruszyły bowiem prace budowlane miasta przy doprowadzeniu wody, kanalizacji, prądu, czy gazu na dalekich peryferiach Warszawy. Na wiele z tych mediów trzeba było czekać latami.

Co zatem dał ten dokument? - Rząd, który był wtedy jedynym kredytodawcą miast, pieczątkami pod tym dokumentem wydał promesę, że rozrysowane na planie ulice zostaną uzbrojone we wszystkie nowoczesne media. Obietnica nie wiązała się jednak z konkretnym terminem doprowadzenia instalacji – wyjaśnia naszemu portalowi architekt Maria Sołtys, która na zlecenie byłej konserwator zabytków Ewy Nekandy-Trepki jako pierwsza posklejała historię starej Sadyby.

100 lat temu przypadł też drugi punkt zwrotny w rozwoju Sadyby. Miesiąc przed zatwierdzeniem planu, 27 marca 1923, 30 oficerów Sztabu Generalnego Wojska Polskiego założyło Spółdzielnię Budowlano-Mieszkaniową Sadyba. Od niej wzięła się nazwa osiedla. Co ciekawe, spółdzielnia działa do dziś, natomiast od 80 lat nie ma śladu po miejscu, w którym powstała. A powstała w miejscu historycznym, rozpalającym wyobraźnię do dziś - w Pałacu Saskim przy pl. Saskim 2 (obecnie Plac Piłsudskiego 3) – tam odbyło się jej zebranie założycielskie i tam w siedzibie Sztabu Głównego Wojska Polskiego miała siedzibę spółdzielnia do 1926.

***

Obchody 100-lecia warszawskiej Sadyby odbędą się w dniach 22 i 23 kwietnia na Skwerze Ormiańskim, w tym głównie w pawilonie Międzypokoleniowym Miejscu Spotkań i najbliższych okolicach. Krótkie relacje będą dostępne na żywo w telewizji, w programie Dzień dobry TVN w niedzielę, 23 kwietnia.

Organizatorem jest Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Miasto Ogród Sadyba. Portal Sadyba24.pl jest partnerem medialnym wydarzenia. Pełny program zostanie ogłoszony wkrótce.